Probiotics แบททีเรีย..มหัศจรรย์ มีประโยชน์มากกว่าโทษ

โปรไบโอติกส์ แบคทีเรีย..มหัศจรรย์ มีคุณประโยชน์มากกว่าโทษ

 

โปรไบโอติกส์ (อังกฤษ: Probiotics) หมายถึง แบคทีเรียในสภาพที่ยังมีชีวิตอยู่ ในรูปที่เป็นอาหารหรือผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร เมื่อรับประทานด้วยปริมาณที่พอเหมาะจะส่งเสริมสุขภาพของผู้บริโภค เช่น โยเกิร์ต และนมเปรี้ยวหลากหลายยี่ห้อในท้องตลาด แต่ไม่นับรวมถึงนมเปรี้ยวพร้อมดื่มประเภทยูเอชที เพราะไม่มีแบคทีเรียกรดนมเหลืออยู่ เนื่องจากผ่านกระบวนการฆ่าเชื้อที่ความร้อนสูง นอกจากผลิตภัณฑ์สำหรับคนแล้ว ยังมีโปรไบโอติกส์สำหรับเสริมสุขภาพของปศุสัตว์และประมง ออกจำหน่ายด้วย อย่างไรก็ตามปัจจุบันได้มีผู้ประกอบการนำมาใช้กับผลิตภัณฑ์ควบคุมน้ำหนัก เนื่องจากในโปรไบโอติกส์มีสารเฉพาะที่ช่วยในเรื่องของการขับถ่ายและช่วยป้องกันการท้องผูกด้วย

สมาคมรังสีรักษาและมะเร็งวิทยาแห่งประเทศไทย

ตีแพร่บทความออกมาฉบับหนึ่งระบุว่า ปัจจุบันทุกคนรวมทั้งแพทย์ และนักโภชนากรได้ให้ความสนใจเรื่องอาหารเพื่อสุขภาพ (functional food) เป็นอย่างมาก เนื่องจากเชื่อว่าจะช่วยให้สุขภาพแข็งแรง และช่วยป้องกันโรคต่างๆ รวมทั้งโรคมะเร็งได้ ซึ่งทั้ง โปรไบโอติกส์, พรีไบโอติกส์ และซินไบโอติกส์ จัดอยู่ในอาหารกลุ่มนี้ด้วย

โปรไบโอติกส์คืออะไร? มีประโยชน์ และโทษอย่างไรบ้าง?

ตามเกณฑ์ขององค์การด้านอาหารและเกษตรของสหรัฐอเมริกา (Food and Agriculture Organization, FAO) ระบุว่า โปรไบโอติกส์ (probiotics) คือ จุลชีพที่มีชีวิติ (สิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวขนาดเล็กมากๆ  ที่สำคัญ คือ แบคทีเรีย) ซึ่งเมื่อบริโภคในปริมาณเหมาะสมจะส่งผลให้มีสุขภาพที่ดี โดยปัจจุบันที่ยอมรับมีแบคทีเรีย 2 ชนิดที่มีคุณสมบัติเป็น โปรไบโอติกส์ ได้แก่ แบคทีเรียชนิดแลคโตบาซิลลัส (lactobacillus) และชนิดบิฟิโดแบคทีเรียม (bifidobacterium) ซึ่งแบคทีเรียทั้งสองชนิดดังกล่าว ยังแบ่งออกเป็นอีกหลายสายพันธ์ย่อยๆ แต่มีเพียงบางสายพันธ์ย่อยเท่านั้นที่มีคุณสมบัติเป็น โปรไบโอติกส์ ดังนั้น อาหารโปรไบโอติก คือ อาหารที่มีส่วนผสมของโปรไบโอติกส์ ซึ่งที่เราคุ้นเคย คือ นมเปรี้ยว และโยเกิร์ต

โปรไบโอติกส์ โดยทั่วไปเป็นแบคทีเรียประจำถิ่น (normal flora) ในลำไส้ใหญ่ของทุกคน ซึ่งในกระเพาะอาหาร  ลำไส้เล็ก และลำไส้ใหญ่ของทุกคน มีแบคทีเรียประจำถิ่นหลากหลายชนิดรวมกันอยู่เป็นหลายๆ ล้านตัว คิดเป็นสัดส่วนมีสูงกว่าเซลล์ต่างๆ ในร่างกายถึง 10 เท่า โดยมีอยู่น้อยกว่ามากในกระเพาะอาหาร และลำไส้เล็ก แต่มีอยู่มากมายในลำไส้ใหญ่ ซึ่งการมีสุขภาพที่ดีขึ้นกับสมดุลของแบคทีเรียเหล่านี้กับเซลล์เยื่อบุลำไส้ และกับระบบภูมิคุ้มกันต้านทานโรคของร่างกาย (ซึ่งส่วนหนึ่งเกิดจากการสร้างในบริเวณลำไส้ต่างๆ โดยเฉพาะลำไส้ใหญ่)

ประโยชน์ของโปรไบโอติกส์

จากการศึกษาในห้องปฏิบัติการพบว่า โปรไบโอติกส์ ในปริมาณที่เหมาะสมได้สมดุล

-ช่วยลดจำนวนของแบคทีเรียที่ก่อโรค

-ช่วยกำจัดสารพิษต่างๆ รวมทั้งสารก่อมะเร็ง

-ช่วยสร้างภูมิคุ้มกันต้านทานโรค โดยเฉพาะโรคติดเชื้อระบบทางเดินอาหาร โรคท้องเสียในเด็กอ่อน โรคติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจ และโรคติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ  

-ช่วยลดการอักเสบในลำไส้  

-ช่วยสร้างและช่วยการดูดซึมวิตามิน และเกลือแร่หลายชนิด เช่น วิตามิน เค (ช่วยการแข็งตัวของเลือด) และวิตามิน บี  

-ช่วยลดโอกาสเกิดโรคภูมิแพ้ และอาจช่วยลดการดูดซึมไขมัน คอเรสเตอรอล (cholesterol)

โทษของโปรไบโอติกส์

โทษของโปรไบโอติกส์ มักจะเกิดจากการได้รับโปรไบโอติกส์จำนวนมากเกินไป หรือได้รับโปรไบโอติกส์ในขณะมีภูมิคุ้มกันต้านทานโรคต่ำ เช่น ในขณะได้ยาเคมีบำบัด หรือ ขณะมีเม็ดเลือดขาวต่ำ โปรไบโอติกส์ เหล่านี้จึงอาจก่อให้เกิดการติดเชื้อได้ และมีรายงานเป็นการติดเชื้อถึงขั้นเสียชีวิตได้ ดังนั้นผู้ป่วยทุกโรค รวมทั้งโรคมะเร็ง เมื่อจะบริโภคอาหารที่มีโปรไบโอติกส์ ควรปรึกษาแพทย์/พยาบาลก่อน ซึ่งในผู้ป่วยโรคมะเร็งที่ได้รับยาเคมีบำบัด และ/หรือ มีเม็ดเลือดขาวต่ำ แพทย์มักแนะนำงดการบริโภคโยเกิร์ตและนมเปรี้ยวเสมอ นอกจากนั้นเมื่อบริโภคในปริมาณสูง ยังอาจเกิดโรคอ้วนจากการบริโภคอาหารไขมันปริมาณสูง